Odeljenje za kulturnu istoriju Muzeja grada Novog Sada sadrži zbirke raznovrsnog karaktera, sa oko 6000 muzejskih predmeta koji su prikupljeni u poslednjih pet decenija. Gotovo polovina predmeta u Odeljenju potiče iz zaostavština i legata novosadskih građana Muzeju grada Novog Sada, pa je velika raznovrsnost muzejskog materijala uslovila formiranje sledećih zbirki: likovne, primenjene umetnosti, zbirke kulturno-istorijskih priloga, pozorišno-muzičke zbirke, kao i zbirki izdavačke delatnosti, školstva i prosvete. Odeljenje u ovim fondovima čuva obimne kolekcije likovnih dela, crteža, skulptura, starih fotografija i ličnih predmeta Novosađana, muzikalija, zatim odevnog i dekorativnog tekstila, knjiga i časopisa, predmete i arhivalije iz istorije štamparstva i školstva u našem gradu.

Likovna zbirka je formirana kao specijalizovana kolekcija umetničkih dela vezanih, uglavnom, za Novi Sad. Zastupljeni su brojni novosadski i vojvođanski autori od 18. do 20. veka (V. Ostojić, T. Dimitrijević Kračun, D. Bačević, D. Popović, S. Gavrilović, N. Mihajlović, E. Bob, S. Ipić, M. Kerac, A. Lakić, B. Petrović, M. Petrov, M. Šerban, V. Trifunović, itd.), kao i značajni autori koji su obeležili srpsku umetnost (N. Aleksić, U. Predić, S. Todorović, V. Eškičević, M. Josić, S. Šumanović, M. Murat i drugi). Osim slika, u zbirci se nalazi veći broj grafičkih ostvarenja, od srpskih bakroreza na platnu iz 18. veka i veduta vojvođanskih naselja i manastira iz 19. stoleća, do savremenih grafika Đ. Tabakovića i B. Šuputa. U likovnoj zbirci čuva se i manji broj skulptura savremenih srpskih vajara.

Zbirka primenjene umetnosti formirana je od predmeta koji su prvenstveno nastali na području Novog Sada i bili u upotrebi novosadskim enterijerima. Sastoji se od kompleta nameštaja, srebrnine, porcelana, stakla, satova, tepiha i druge stambene bižuterije. Značajan deo ove zbirke čine i predmeti nastali na širem području Evrope koji su putem legata i poklona novosadskih građana dospeli u Muzej, kao što su zaostavštine Danice Lučić, Desanke Kostić, porodice Vučetić i drugih. Oni ilustruju ukus, kulturu stanovanja i finansijske mogućnosti Novosađana od polovine 18. do polovine 20. veka. Deo zbirke primenjene umetnosti čini i velika grupa predmeta od tekstila (kostimi, modni dodaci, crkvene odežde, stambeni tekstil i dr.).

Kulturno-istorijski prilozi, kao i zbirka predmeta vezanih za istoriju pozorišta i muzike, sadrže građu vezanu za ličnosti i događaje u prošlosti Novog Sada. Veliki broj albuma, spomenara, pisama, programa, plakata, pozivnica, nota, instrumenata, diploma i drugih dokumenata daju uvid u svakodnevni privatni i društveni život gradske populacije. Ova dragocena muzejska građa svedoči o bogatom kulturnom životu grada tokom protekla dva i po veka.

Osim navedenih zbirki u Odeljenju se nalazi i Memorijal Melanije Bugarinović i kćerke Mirjane Kalinović-Kalin, legat koji je grad Novi Sad ustupio Muzeju iz zaostavštine ove poznate operske pevačice. Pored brojnih muzikalija i dokumentarnpog materijala, ova kolekcija sadrži i vredne umetničke predmete: nameštaj, slike, staklo, porcelan, tepisi, lusteri i drugi predmeti koje je Melanija Bugarinović sakupila po celoj Evropi u toku svoje plodne umetničke karijere.

Muzej Grada Novog Sada, u okviru Odeljenja za kulturnu istoriju, u zbirci Književnost i izdavačka delatnost, poseduje oko 1200 predmeta koji potiču sa teritorije Grada Novog Sada.

Predmeti su prispeli u Muzej najvećim delom putem poklona i otkupa; a hronološki se vezuju za XVIII, XIX i XX stoleće i prate razvoj izdavačke delatnosti na ovom prostoru. Iz ove oblasti Zbirka poseduje opise radnji, knjižara, knjigoveznica, štamparija; fotografije istih; materijal koji je u njima ručno rađen, proizvođen i prodavan: mnoštvo knjiga, kataloga, časopisa, brošura štampanih u knjižarama poznatih novosadskih knjižara: Emanuela Jankovića i Damjana Stefanovića Kaulicija i izdavača: Arse Pajevića, Braće Popović, Luke Jocića, Svetozara Ognjanovića, Vladimira Ležimirca…

Ujedno Zbirka je prava riznica prvih izdanja knjiga nekih od najznačajnijih pisaca, istoričara, javnih i kulturnih radnika, koji su živeli i radili u Novom Sadu i njegovoj okolini (Zaharija Orfelin „Iskusni podrumar“ 1808, Dositej Obradović „Mezimac“ 1818, Jovan Sterija Popović „Pokondirana tikva“ 1838, Laza Kostić „Maksim Crnojević“ 1887, Branko Radičević „Odabrane pesme“ 1881, Ilija Okrugić Sremac „Sveti Ivan Kapistran“ 1892. godina…), a pored pobrojanih dela štampanih na srpskom jeziku, Zbirka poseduje i dela svetski poznatih pisaca na mađarskom i nemačkom jeziku i znatan broj novina i časopisa („Zastava“, „Branik“, „Jedinstvo“, „Srbadija“, „Javor“, „Stražilovo“, „Starmali“, „Ženski svet“, „Srpska zora“, „Orao“, „Srpski sion“, „Neven“, „Dan“ na srpskom jeziku, ali i „Reggeli ujsag“, „Szabad vajdasag“ na mađarskom i „Deutsches volksblatt“, „Neuzatzer lokalblatt“ na nemačkom jeziku).

Raznovrsnost i brojnost prikupljenih predmeta, njihova retkost i stručna klasifikacija u staru i retku knjigu, predstavlja dobru osnovu za stalnu postavku, koja će idejno i tematski pratiti razvoj izdavaštva i pisane reči na teritoriji Grada Novog Sada.

U zbirci Školstvo i prosveta Muzej grada Novog Sada poseduje oko 1300 predmeta koji potiču sa teritorije grada Novog Sada i govore o razvoju školstva i prosvete na ovim prostorima u XVIII, XIX i XX stoleću.

Predmeti su prispeli u Muzej najvećim delom putem poklona i otkupa. Iz ovih oblasti Zbirka poseduje sledeće predmete: školska učila poput računaljki, globusa, istorijskih i geografskih karti i školskih tabli, kao i jednu đačku skamiju, zatim đačke tablice, sveske, torbe i pribor za pisanje, mnoštvo školskih dnevnika, knjiga, izveštaja o radu, udžbenika, kao i đačka svedočanstva, diplome, upisnice, fotografije i učeničke maturske i nastavničke tabloe. Značajan broj predmeta vezuje se za osnivanje i rad Srpske pravoslavne velike gimnazije novosadske, na njene znamenite profesore i đake, kao i na značaj koji je ova institucija imala za razvoj svekolike kulture i pismenostio našeg naroda na ovim prostorima.

Posebno mesto u Zbirci ima interesantna i bogata kolekcija mastionica, stila i pera, peskarnica, upijača za mastilo i noževa za sečenje hartije koji pripadaju raznim stilskim pravcima i svedoče o tome s koliko su pažnje i ukusa građani Novog Sada opremali svoj radni sto priborom za pisanje.

Bogato kulturno nasleđe Grada upravo se ogleda u sačuvanim predemetima iz oblasti školstva i prosvete, od prvih i najranijih pokušaja osnivanja škola i gimnazija, pa sve do današnjih dana.